Glas-in-lood

Glas-in-lood is van oudsher een arbeidsintensieve, ambachtelijke techniek – afkomstig uit de vroege Middeleeuwen – waarmee van al dan niet gebrandschilderde stukken glas een groter raam wordt gemaakt – iets wat noodzakelijk was in een tijd waarin glas alleen nog maar in kleine stukken gemaakt kon worden. De stukken glas worden met elkaar verbonden door middel van aan elkaar gesoldeerde loodprofielen, die van op een afstand vaak de grove ‘lijnvoering’ van het geheel aangeven.

Het in het lood zetten van het Wapen van Amsterdam uit de Amsterdamse Oosterkerk

Het maken van een glas-in-loodraam

Een glas-in-loodraam wordt vervaardigd middels een aantal terugkerende stappen. die hieronder worden toegelicht.

1. Het maken van het carton (de werktekening)

Een glas-in-loodraam begint met het maken van een werktekening op ware grootte. Deze wordt meestal carton genoemd en dient om de benodigde stukken glas precies op maat te kunnen snijden. Daarnaast is het carton een leidraad bij het daadwerkelijke brandschilderen.

Een glas-in-loodraam begint met het maken van een werktekening op ware grootte

 

2. Het maken en knippen van de calque

Om een carton goed te kunnen knippen wordt een zogeheten calque gemaakt. Dit is een kopie van de werktekening, maar dan op stevig karton. De calque wordt met een speciale sjabloonschaar in stukken geknipt. De sjabloonschaar knipt het karton niet simpelweg door, zoals bij een gewone schaar, maar knipt links en rechts van de kniplijn een millimeter mee, waardoor tussen de uitgeknipte delen ruimte ontstaat voor de kern van de loodprofielen. Zodra het carton in delen is geknipt, worden de delen op het glas gelegd en kan het snijden beginnen.

3. Het snijden van het glas

Het snijden van het glas gebeurt met een glassnijder. Een glassnijder is een klein handgereedschap voorzien van een wieltje met diamantdeeltjes erop. Met het wieltje wordt een gecontroleerde kras in het oppervlakte van het glas gemaakt. De kras tast de glasmoleculen ter plekke dusdanig aan dat het glas erlangs gebroken kan worden.
Het snijden is een belangrijke fase en bovendien een precies werkje. Tien naast elkaar geplaatste stukken glas die telkens één millimeter te groot zijn, maakt direct al een verschil van een centimeter. Een raam voor in een sponning, past dan niet meer.

Het snijden van het glas gebeurt met een glassnijder
[Nog geen video beschikbaar]

4. Het loden en solderen

Nadat alle glazen raamdelen op maat zijn gesneden, is het tijd voor het loden en solderen. De loodprofielen worden op maat gesneden en de verschillende glazen onderdelen worden stuk voor stuk in het lood gezet. Voor een stevig raam dienen de loodprofielen goed aan te sluiten en in elkaar te worden geschoven. Zodra alle ruitjes in de loodprofielen zitten, worden de profielen strak tegen het glas gestreken en op de knooppunten aan elkaar vast gesoldeerd.

Nadat alle glazen raamdelen op maat zijn gesneden, is het tijd voor het loden en solderen

 

5. Het kitten en/of patineren

Het glas-in-loodraam kan eventueel ook nog gekit of gepatineerd worden.

Het kitten maakt het raam steviger. Bij glas-in-lood in deuren bijvoorbeeld voorkomt het bovendien het rammelen van de ruitjes. Kitten gebeurt vaak met speciale glas-in-loodkit, die met een borstel onder de loodranden geborsteld wordt. Het tweezijdig kitten van een glas-in-loodraam maakt het raam water- en winddicht.

Patineren is het kunstmatig verouderen van het lood. Dit heeft vooral een esthetische functie. Door te patineren wordt het lichtglimmende zilvergrijs van het lood donkerder, waardoor het een oudere uitstraling krijgt.

Het glas-in-loodraam kan eventueel ook nog gekit of gepatineerd worden

 

Glas-in-loodramen bevatten vaak brandschilderingen. De werkwijze bij het maken van een brandschildering wordt uitgelegd onder brandschilderen.

 

Glas-in-lood | Wikipedia
Interviews over brandschilderen en glas-in-lood